شهرستان استهبان با دارا بودن دو میلیون دویست هزار اصله درخت انجیر دیم در سطح بیست و دو هزار هکتار , اولین و مهمترین منطقه انجیر خیز ایران و جهان محسوب می شود . درحال حاضر تولید انجیر دیم در این منطقه بیست هزار تن می باشد که بدین ترتیب بالاترین رقم تولید این نوع انجیر در جهان به شمار می رود . از لحاظ نوع انجیر و کیفیت ,انجیر استهبان در جهان بی نظیر است و به همین دلیل یکی از اقلام مهم صادرات در زمینه خشکبار انجیر استهبان می باشد.
انجیر ( Ficus carica ) گیاهی از خانواده Moraceae که گلهای نر و ماده آن جدا از هم و بصورت فشرده در روی قسمت داخلی محور گل آذین واقع شده اند. از نظر گیاهشناسی انجیر میوه مرکب است یعنی مجموعه ای از میوه های کوچک خشک که در سطح داخلی یک نهنج آبدار گوشتی قرار گرفته اند ، میوه انجیر یکی از میوه های بهشتی است که مسلمانان برای این گیاه احترام و ارزش خاصی قائل هستند و در قرآن کریم در ابتدای سوره مبارکه تین به این گیاه قسم یاد شده است .
درخت انجیر از گیاهان خزان دار نیمه گرمسیری است که زمستانهای ملایم همراه با بارندگیهای پراکنده و تابستانهای گرم را ترجیح می دهد ، ویژگیهای خاص درخت انجیر و مقاومت آن در مقابل بعضی عوامل نامساعد محیطی مخصوصاً شوری خاک باعث شده که این درخت با ارزش به طیف وسیعی از شرایط آب و هوائی و خاکی سازگار باشد . درخت انجیر تا ۳۰۰ سال عمر نموده و تا ارتفاع ۱۵ متر هم رشد ونمو می کند .
میوه انجیر مقوی و نیروبخش بوده و بهترین غذائی است کــه می تواند در بهبود افرادی که بدلیل بیماری طولانی دچار ضعف بنیه شده اند موثر واقع گردد. همچنین میوه انجیر بعنوان ماده داروئی در بهبود وضع بیمارانی که دارای یبوست – بواسیر – نقرس و قولنج می باشند تجویز میشود .در طب جدید از میوه آن شربتی بنام فیجن تهیه شده که برای رفع یبوست بکار می رود .
میوه انجیر بصورت خشک ، تازه ، کمپوت ، مربا ، آرد ، قهوه ، الکل و مارمالاد بمصرف می رسد.
انجیر از گیاهان خزان دار نیمه گرمسیری است که زمستانهای ملایم با بارندگی پراکنده و تابستانهای گرم را ترجیح می دهد.درجه حرارتهای پایین در زمستان ، بیشتر از گرمای بالا در تابستان ، کشت انجیر را محدود می سازد. نیاز سرمایی درختان انجیر بسیار پایین است بطوریکه ۱۰۰تا ۴۰۰ ساعت سرمای کمتر از ۷ درجه سانتی گراد برای شکستن دوره رکود زمستانی آن کافی است.
درختان جوان در سرمای ۳- درجه سانتی گراد در ماههای آذر و دی آسیب می بینند و در درجه حرارت ْc 9- از بین می روند. تنه درخت حرارت ْc 10- را تحمل می کند و قدرت رویشی دوباره را دارد. مناطق مناسب کشت از حاشیه دریا تا ارتفاع ۱۸۰۰ متر می باشد. ( مناطقی که در طول جغرافیایی ۶۲-۴۸ درجه شرقی وعرض جغرافیایی ۳۵-۲۵ درجه شمالی قرار دارند ).
از لحاظ شرایط خاک ، درختان انجیر بر روی دامنه وسیع از خاکهای شنی تا رسی با pH 8/7 -6 رشد می کنند . مقاومت انجیر نسبت به خشکی و شوری خاک نسبتاً بالاست و حساسیت این گیاه نسبت به کمبود آهن و روی زیاد نیست ولی به زیادی سدیم در خاک عکس العمل نشان می دهد.
میزان بارندگی برای کشت انجیر ۴۰۰-۳۰۰ میلیمتر در سال با پراکنش مناسب( از آذر تا اردیبهشت ماه ) ایده آل است ولی امکان کشت انجیر درمناطقی که دارای متوسط بارندگی سالیانه در حدود ۳۰۰-۲۷۰ میلی متر هستند ، وجود دارد .
انجیر در درجه حرارت بالا در تابستان ( ْc 40-35 ) به خوبی رشد می کند ولی در درجه حرارت بالایْc 42 کیفیت میوه به خاطر خشکی هوا کاهش می یابد. – مناطقی که از نیمه خرداد ماه تا اواسط تیرماه دارای بادهای شدید در فصل گرده افشانی هستند ، چندان مناسب برای کشت انجیرهایی که نیاز به گرده افشانی دارند نمی باشند.
بهترین میزان رطوبت نسبی درباغات انجیر کمتر از ۲۵ درصد می باشد. – درخت انجیر در مقابل گرما تقریباً مقاوم است ولی در مناطقی که رطوبت پایین است دمای بیش از ْc 39 بر روی میوه اثر سوء می گذارد و از کیفیت آن می کاهد. در استان فارس بیش از ۳۶ هزار هکتار انجیر دیم وجود دارد که شهرستان استهبان با بیش از ۲۳ هزار هکتار بیشترین سطح زیرکشت انجیر ( حدود ۶۵ درصد ) را به خود اختصاص داده است.
در دیگر شهرستانهای استان فارس : شامل کازرون، جهرم ، نی ریز ، حومه شهر شیراز ( کوهنجان ) و داراب نیز کشت شده است. درخت انجیر را می توان به روشهای مختلف جنسی و غیر جنسی تکثیر کرد ولی در تکثیر جنسی ، گیاه حاصله به دلیل تفرق صفات شبیه پایه مادری نخواهد بود ، لذا از این شیوه در مطالعات وتحقیقات علمی استفاده می کنند ، به منظور ازدیاد واحداث باغات جدید تنها از شیوه غیر جنسی استفاده می شود که قلمه زدن یکی از انواع آن است .
شرایط قلمه و کاشت قلمه در نهالستان انجیر :
۱- مشخصات درخت مادری انجیر جهت استحصال قلمه : ۱- اصالت رقم ، مورد تایید مراجع ذیصلاح باشد. ۲- درخت مادری ، قوی و سرسبز باشد.( تحت استرس خشکی نباشد ). ۳- از نظر بیماری سالم باشد. ۴- از نظر آفات ، آفت زده نباشد. ( عاری از آفت باشد). ۵- درخت مادری ، بارده باشد.
۲- ویژگیها و محل انتخاب قلمه : ۱- قلمه باید از سرشاخه های قوی و سرسبز تهیه شود. ۲- قطر قلمه جهت کاشت در نهالستان ، حداقل یک سانتیمتر باشد. ۳- ارتفاع قلمه ، کمتر از ۲۵ سانتی متر نباشد . ۴- از لحاظ بیماری و آفات ، سالم باشد. ۵- از نرکها جهت تهیه قلمه ، استفاده نشود.
۳- آماده سازی خاک : ۱- بستر خاک بایستی سبک و عمیق باشد ( ۶۰ سانتی متر ) ۲- آزمایش خاک از نظر آلودگی انجام شود ( گواهی سلامت خاک برای کاشت قلمه )
۴- ایجاد ردیف های کشت ، فواصل ردیفهای کشت ،عمق و طول فاروها : ایجاد ۴ فارو با فاصله ردیف های کاشت ۵۰ سانتی متر ، پس از ۴ ردیف یک فاصله ۱۰۰-۸۰ سانتیمتری فضای آزاد جهت انجام عملیات در نظر می گیرند ، عمق فاروها ۳۰ سانتی متر و طول خطوط کاشت ۱۰۰-۵۰ متر می باشد .
۵- فواصل کشت و عمق کاشت قلمه : فاصله نهالها در روی پشته ها ۳۰-۲۵ سانتی متر و عمق کاشت ۲۵-۲۰ سانتیمتر می باشد .
۶- زمان استحصال قلمه : اسفند ماه زمانیکه دمای هوا در منطقه جهت کاشت قلمه مساعد باشد.
۷- شرایط نگهداری قلمه تا زمان کاشت : بهتر است به اندازه نیاز ، قلمه تهیه شود و پس از هر بار کاشت دوباره قلمه تهیه شود ولی اگر محل کاشت با باغ مادری فاصله دارد بایستی قلمه را در در دمای ۷-۰ درجه سانتی گراد و در رطوبت درحد اشباع نگهداری کرد ( انبار مناسب ) یا برای انتقال قلمه ها از خودروهای یخچالدار استفاده نمود و در غیر اینصورت قلمه ها را با گونی خیس پوشاند تا درمعرض باد و هوای آزاد قرار نگیرند و قبل از کاشت قلمه ها را در انبارهای مناسب یا گودالهایی در خاک نگهداری نمود( مورد تایید مراجع باشد )
۸- روش کاشت قلمه درنهالستان : چون بافت خاک سبک است می توان قلمه ها را با فشار وارد بستر کاشت نمود ودر صورتیکه بستر کاشت سفت باشد می توان به وسیله بیل یا بیلچه گودال حفر نمود و سپس قلمه را کاشت .
۹- زمان ریشه دهی : از اردیبهشت ماه به بعد
۱۰- زمان تشکیل شاخساره : از اواخر فروردین قلمه ها سبز می شوند و تشکیل شاخه می دهند.
۱۱- تیمارهای مورد نیاز برای انتقال نهال به زمین اصلی : ۱- سلامت نهال از لحاظ سرمازدگی ، بیماری وآفت مورد تایید باشد. ۲- نهال پس از برداشت بایستی سریعاً بسته بندی شود . ۳- عمر نهال بایستی ۲-۱ سال باشد. ۴- طول نهال برای انتقال بایستی حداقل ۳۰ سانتیمتر و بدون خشکیدگی باشد. ۵- حداقل تعداد ریشه های فرعی باید ۵ عدد و طول آنها بیش از ۲۰ سانتی متر باشد . ۶- نهال بایستی دارای شناسنامه معتبر باشد.
۱۲- زمان انتقال نهال به زمین اصلی و روش خارج کردن نهال : زمان انتقال نهال نیمه دوم بهمن تا نیمه اول اسفند ماه می باشد . نهال را می توان به وسیله نهال کن یا به وسیله بیل با کارگر از زمین خارج نمود .
۱۳- شرایط نگهداری و توزیع نهال : نهال پس از اینکه از خاک خارج شد بایستی بطور مناسب بسته بندی شود و پس از آن در انبار مناسب نگهداری گردد.( در بسته های ۲۵ تایی )
۱۴- میزان مصرف آب ، تعداد دورآبیاری و روش آبیاری درنهالستان انجیر : آبیاری درنهالستانها هفته ای یک بار صورت می گیرد که اگراز روش آبیاری بارانی یا مه پاش استفاده شود بهتر است ، در غیر این صورت بایستی آبیاری به صورت جوی و پشته ای انجام شود. بطوریکه آب از بالا وارد و از پایین خارج شود و پشته ها کاملاً خیس شوند و نقطه خشکی در پشته ها باقی نماند.
۱۵- آفات و بیماریهای شایع در نهالستان : آفات شامل کنه تارتن – پسیل – شته …. بیماریها شامل شانکر و پوسیدگی می باشد.
۱۶- زمان شیوع آفات : در فصل گرم سال ( تابستان در تیر و مرداد ماه )
۱۷- زمان شیوع بیماریها : ( پوسیدگی ریشه از زمان تولید ریشه تا شهریور ماه ) – شانکر : ( از زمان کاشت تا برداشت )
۱۸- روش مبارزه : استفاده از قلمه های سالم جهت کاشت – استفاده از بستر سالم در نهالستان – انجام آزمون آب و خاک .
۱۹- تعداد نهال در نهالستان انجیر ( تعداد نهال در مترمربع ) : بدون احتساب راهرو ۸ نهال در مترمربع با فواصل ۵۰×۲۵ سانتیمتر ۲۰- تیمار کودی مورد نیاز نهالها : با آزمایش خاک بستر کاشت ، توصیه کودی داده می شود.
منبع : با تشکر از www.negahmedia.ir
